Almatynyń «Qaırat» komandasy Sovet Odaǵy chempıonatynyń joǵary tobynda 1960 jyldan bastap oınady. Sodan sovet ımperıasynyń irgesi sógilgenshe, bul komanda odaqtaǵy myqty komandalardyń qatarynda boldy. Jetpisinshi jyldardyń basynan bastap «Qaırattyń» qaqpasyn Quralbek Ordabaev qorǵady.
Quralbektiń ataǵy, ásirese, 1973 jyly aıryqsha qatty shyqty. Sol jyly odaq chempıonatynda teń oınaǵan komandalar jeńimpazdy anyqtaý úshin penaltıge júgindi. «Qaırat» bul birinshilikte 11 básekeni teń aıaqtap, oıyn sońyndaǵy penaltı urýdan 10 qarsylasyn tize búktirdi. Tek bir oıynda ǵana «Dneprden» utyldy. Sol jyly sovet chempıony atanǵan Erevannyń «Araraty» teń tarqasqan 7 oıynnyń nebary 3-inde ǵana penaltıden jeńiske jetse, Eýropadaǵy eń myqty klýbtardyń biri, jetpis úshtegi chempıonattyń kúmis júldegeri Kıevtiń «Dınamosy» teń aıaqtalǵan 8 básekeniń tórteýinde ǵana penaltı boıynsha utyp, 4 penaltıde sátsizdikke ushyrady. «Dınamonyń» qaqpasyn kúzetken Evgenıı Rýdakov 1969, 1971,1972 jyldary Sovet Odaǵynyń tańdaýly qaqpashysy atanǵan, 14 jyl osy komandanyń bas qaqpashysy, Odaqtyń 7 dúrkin chempıony, 8 jyl sovet quramasynda oınaǵan naǵyz serkeniń ózi bolatyn.
1971-1980 jyldary Sovet Odaǵy quramasynyń qaqpasyn qorǵaǵan, Múnhen, Máskeý olımpıadalarynyń qola júldegeri, 1972 jylǵy Eýropa chempıonatynyń kúmis medaliniń ıesi Vladımır Pılgýıdeı qaqpashysy bar Máskeýdiń «Dınamosy» 10 teń oıynnan soń, penaltı soǵýda 3 márte jeńilip qaldy. Kúshti degen Máskeýdiń «Spartagy» qarsylastarymen bolǵan 8 penaltıdiń beseýinde jeńilis tapty.
Al Quralbekteı tasqamal qaqpashysy bar «Qaırat» 11 penaltı saıysynyń 10-ynda qarsylastaryn tas-talqan qyldy. Bul jerde komanda oıynshylarynyń 11 metrlikten dop soǵýdaǵy sheberligin de joqqa shyǵarýǵa bolmaıdy. Degenmen, Ordabaevtyń oqsha atylǵan dopty qaǵyp túsetin ábjildigi, onyń dop uratyn fýtbolshynyń ishki oıyn dóp basatyn sezimtaldyǵy, nebir myqty oıynshylardyń aldynda qasqaıyp turatyn ór minezi týraly jetpis úshtegi chempıonat barysynda az aıtylǵan joq. Sol chempıonatta nebir azýly komandalar «Qaıratty» tek utýǵa kúsh salatyn. Sebebi, teń tarqasqan jaǵdaıda Ordabaev alǵashqy bes penaltıdiń bir-ekeýin qaǵyp alatyn.
1973 jyly biz on-on birdegi bala edik. «Lenınshil jastaǵy» («Jas Alash») reportajdardy ashqaraqtana oqımyz. Basqa basylymdardan Quralbek pen Seıilda Baıshaqov aǵalarymyz týraly bir aýyz sózdi qalt jibergimiz kelmeıdi. Qabyrǵada ilýli turatyn bes somdyq radıony dál túbinen tyńdaǵandy qanaǵat qylmaı, astymyzǵa oryndyq qoıyp, qulaǵyna jabysyp alamyz.
Keıin taǵdyrdyń jazýymen Almatyda Quralbek aǵanyń oıynyn kórdik. Bir kúni dańqty qaqpashymen tanysyp, suhbat qurdyq. «Jaqsyda jattyq joq», - degen. Qarapaıym, baýyrmal kisi eken. Sondaǵy kóńil-kúıdiń jóni bólek. Kele-kele syılastyǵymyz artty.
– Aǵa, - deımin, 73 jylǵy tarıhty qaıta jańǵyrtqym kep. - Uzyndyǵy jeti metr qyryq santımetr qaqpany shirene tepken doptan qorǵaý qıynnyń qıyny. Onyń ústine, penaltı qaıtarý ata-babadan juǵysty kásip emes. Buǵan qalaı mashyqtanyp júrsiz?
– Shymkenttiń «Metalýrginen» «Qaıratqa» aýysqannan keıin jattyǵýdan soń Tımýr Segizbaev ekeýmiz jeke qalyp júrdik. Kezinde kúlli qazaqqa ańyz bolǵan adam. Meniń boıymnan bir ushqyn baıqaǵany anyq. Ekeýmiz oıyn ústinde kezdesetin ártúrli jaǵdaıǵa daıyn bolýdy qarastyramyz. Ol kisi ár núkteden qaqpany kózdeıdi. Birde qatty, birde jaı. Arasynda solqyldatyp penaltı urady. Aıla-tásili san alýan. Basqa oıynshylarmen ter tókken bir basqa, Tımýr aǵamnyń jóni bólek. Erinbeı-jalyqpaı, shar bolattaı shyńdady. Qanyna tartqany taǵy ras.
Iá, sol kezeńde bir qazaq jarq ete qalsa, búkil qazaq dý ete qalatyndaı kórinetin bizge. Myna qyzyqty qarańyz, eger Quralbekke deıin 5-6 qaqpashy baýyrymyz Sovet Odaǵy chempıonatynda synǵa túsip, syrtqa tanylyp jatsa, bir sári. Ordabaev Alash uldarynan shyqqan tuńǵysh qaqpashy retinde odaq chempıonatynda baq synady. Ne shyqsa da, kópten shyqsa kerek edi. Joq, jalǵyz baryp ta tutas bir ımperıany moıyndatýǵa bolady eken. Quralbek 1971 jyly «Qaırattyń» qaqpasyna ıe bolyp qana qoıǵan joq, sodan tabandatqan 11 jyl boıy tizgindi eshkimge ustatpady. Ol tek Almaty komandasynyń bas qaqpashysy atanyp qana qoımaı, HH ǵasyrdyń jetpisinshi jyldary Keńes Odaǵyndaǵy tańdaýly golkıperlerdiń qatarynda turdy. Buǵan dálel, sol jyldarda odaqtyq basylym betterinde Ordabaev týraly nebir beldi mamandar jaqsy pikir bildirdi. Eldiń ár túkpirinen myńdaǵan jankúıerler «Quralbekti kóremiz», dep Almatyǵa aǵylyp jatatyn. Biz de solardyń qatarynda boldyq.
Ekinshi dálel, 1972-1973 jyldary Keńes Odaǵyndaǵy kúshti komandanyń biri Máskeýdiń «Dınamosy» Quralbekke arnaıy qolqa saldy. Vladımır Pılgýıdaı marqasqasy bar klýb sol tustaǵy 15 odaqtas respýblıkadan jalǵyz qazaqty tańdapty. Aǵamyzdyń aıtýynsha, respýblıka basshylary aralasyp jatyp, Ordabaevty «Qaıratta» qaldyrǵan eken.
Úshinshi dálel, 1997 jyly jaryq kórgen «Rossııkıı fýtbol za 100 let» atty Máskeýde shyqqan ensıklopedıalyq basylymda Quralbek Ordabaevtyń HH ǵasyrdyń jetpisinshi jyldarynyń basynda Odaqtaǵy tańdaýly qaqpashylardyń biri bolǵany ári penaltı qaıtarýdaǵy myqtylyǵy taıǵa tańba basqandaı aıqyn kórsetilgen. Bul kisini, eń bastysy, halyq moıyndady. Al halyq moıyndaǵan tulǵa tarıh tórinen oryn alatyny daýsyz.
Qazirgi fýtbolǵa qarap, qarnyń ashady. Bir kezderi Quralbek pen Seıildanyń alańdaǵy qımylyna kóz toıatyn. Ekeýi-aq búkil qazaqtyń fýtboldaǵy jyrtyǵyna jamaý bolǵandaı edi. Qazir bizdi tusap otyrǵan eshkim joq, keıingi shırek ǵasyrda Eýropany aıtpaǵanda, Azıany aýzyna qaratqan bir qazaq fýtbolshysyna zar bolyp júrmiz.
Bıyl tamyzda Ordabaev jetpiske tolady. Birneshe jyl Qazaqstan fýtbol federasıasyn basqaryp, sport mekemeleriniń tizginin ustaǵan Quralbek aǵamyz qazir «Qaırat» klýbynda buqaralyq fýtbol tobynyń jetekshisi.
Qaıran, Quralbek aǵa, bıdaıyqtyń kól jaıqaǵan jalǵyzyndaı bop jaly kúdireıgen keńes ımperıasyn san márte dúr etkizdiń-aý! Sol kezdegi 30 myń jankúıerdiń dýynan kemerinen asyp, burq-sarq qaınap jatatyn Almatydaǵy Ortalyq stadıon keı-keıde eske túsedi...
Qydyrbek Rysbek
